Money9: ઘર ખરીદવું એ જીવનનો સૌથી મહત્વનો નિર્ણય હોય છે. પ્રોપર્ટી લેતી વખતે સાવધાની હટી દુર્ઘટના ઘટી એ કહેવત બરાબર ફીટ બેસે છે. પ્રોપર્ટી ટ્રાન્સફર બાદ માલિકી હક એટલે કે ટાઇટલ પ્રાપ્ત કરવું સૌથી મહત્વનું છે. પ્રોપર્ટી ટ્રાન્સફર કરવાની ઘણી રીતો છે. જેમાં સેલ ડીડ, ગિફ્ટ ડીડ, વસિયતથી લઇને પાવર ઑફ એટર્ની સુધીનો સમાવેશ થાય છે. તો આવો જાણીએ પ્રોપર્ટી ટ્રાન્સફર પર માલિકી હક મેળવવાની રીત શું છે?
સેલ ડીડ
સેલ ડીડ એ સંપત્તિ હસ્તાંતરણની સૌથી સામાન્ય રીત છે. તેને ટ્રાન્સફર ડીડ કે રજિસ્ટ્રીના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. જ્યારે કોઇ એક વ્યક્તિ કોઇ બીજી વ્યક્તિને પ્રોપર્ટી વેચે છે તો બન્ને પક્ષો વચ્ચે સેલ ડીડ થાય છે. સબ-રજિસ્ટ્રાર ઑફિસમાં સેલ ડીડને રજિસ્ટર કરાવવી પડે છે. જનરલ સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી ચુકવવાની હોય છે. સેલ ડીડ બાદ સંપત્તિનો માલિકી હક નવા માલિકને ટ્રાન્સફર થઇ જાય છે.
ગિફ્ટ ડીડ
સામાન્ય રીતે પ્રૉપર્ટી ગિફ્ટ કે દાનમાં આપવા માટે ગિફ્ટ ડીડનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે ગિફ્ટ ડીડમાં પૈસાની લેવડ-દેવડ નથી હોતી. ફક્ત સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી ચૂકવવી પડે છે અને રજિસ્ટ્રેશન બાદ ટાઇટલ ટ્રાન્સફર થઇ જાય છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં 5 હજાર રૂપિયાના સ્ટેમ્પ અને 1 હજાર રૂપિયાની પ્રોસેસિંગ ફીસ દ્વારા પરિવારની અંદર પ્રોપર્ટી ટ્રાન્સફર કરી શકાય છે. સરકારે આ પ્રસ્તાવને મંજૂરી આપી દીધી છે.
કોઇ વ્યક્તિ પોતાની મરજીથી પોતાની સ્થાવર અને જંગમ મિલકત વસિયત દ્વારા કોઇ બીજી વ્યક્તિને સોંપી શકે છે. હવે જ્યારે વસિયત કરનાર વ્યક્તિનું મૃત્યુ થાય તો જેના નામે વસિયત કરી છે તે વ્યક્તિ સ્વયં તે સંપત્તિનો માલિક થઇ જશે. વિલ દ્વારા મળેલી પ્રોપર્ટી પર સ્ટેમ્પ ડ્યૂટી નથી ભરવી પડતી.
પાવર ઓફ એટર્ની
ઘણાં કિસ્સામાં જનરલ પાવર ઑફ એટર્ની દ્વારા પ્રોપર્ટીનું ખરીદ-વેચાણ થાય છે. હકીકતમાં, પાવર ઓફ એટર્ની એક કાયદેસરનો દસ્તાવેજ છે જે કોઇ વ્યક્તિને પ્રોપર્ટી માલિક એટલે કે ટાઇટલ હોલ્ડર તરફથી સંપત્તિની દેખરેખ, વાદ-વિવાદ, ભાડું વસૂલવા અને વિશેષ પરિસ્થિતિઓમાં સંપત્તિના વેચાણનો અધિકાર આપે છે. ઘણીવાર લોકો પાવર ઑફ એટર્ની અને કબજો લઇને પ્રોપર્ટી ખરીદી લે છે. અહીં ધ્યાનમાં રાખવા લાયક બાબત એ છે કે પાવર ઑફ એટર્ની દ્વારા ટાઇટલ ટ્રાન્સફર નથી થતું. એટલે કે માલિકી હકમાં ફેરફાર નથી થતો. ટાઇટલ હોલ્ડરના જીવિત રહેવા સુધી જ વેલિડ છે. સુપ્રીમ કોર્ટે વર્ષ 2011માં એક ચુકાદામાં કહ્યું કે જનરલ પાવર ઑફ એટર્ની દ્વારા સ્થાવર મિલકતનું વેચાણ કાયદાકીય રીતે યોગ્ય નથી. સ્થાવર મિલકતને ફક્ત રજિસ્ટર્ડ ડીડ દ્વારા જ વેચી શકાય છે.
પ્રૉપર્ટી મ્યૂટેશન
પ્રૉપર્ટી ટ્રાન્સફર બાદ તેનું મ્યૂટેશન જરૂરી છે. જ્યારે પણ કોઇ સંપત્તિ વેચવામાં આવે તો સરકારી રેકોર્ડમાંથી એક વ્યક્તિનું નામ હટાવીને બીજી વ્યક્તિનું નામ ઉમેરવાની પ્રક્રિયાને મ્યૂટેશન કહેવામાં આવે છે. લીઝ પર લીધેલી સંપત્તિ પર આ જોગવાઇ લાગુ નથી પડતી. વળતરની સ્થિતિમાં મ્યૂટેશન ઘણું જ મહત્વનું બની જાય છે. મ્યૂટેશન નહીં હોય તો વળતર જુના માલિકને જ મળશે. આ ઉપરાંત, લોન લેવામાં પણ મુશ્કેલી પડી શકે છે.
એડવોકેટ સચિન સિસોદિયા જણાવે છે કે પ્રૉપર્ટી ખરીદતી વખતે બધા દસ્તાવેજોની તપાસ કરવી જોઇએ. સૌથી પહેલા તમારે એગ્રીમેન્ટ ટુ સેલ કરાવી લેવું જોઇએ ત્યાર બાદ રજિસ્ટ્રી કે સેલ ડીડ કરવાની હોય છે. જો તમે કોઇ ઑથોરિટીનો ફ્લેટ કે પ્લૉટ લઇ રહ્યાં છો તો મ્યૂટેશન અવશ્ય કરાવી લો.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો