પ્રોપર્ટી (Property) ખરીદવું કેટલીક વખત ઝંઝટવાળું પણ હોઇ શકે છે. ખાસ કરીને ત્યારે જ્યારે તમને રિયલ એસ્ટેટ (Real Estate) ક્ષેત્રની આંટીઘૂંટીઓની ખબર ના હોય. પ્રોપર્ટી તેમાં પણ ખાસ કરીને ઘર ખરીદતે વખતે તમારે કેટલીક વાતો ધ્યાનમાં રાખવી જોઇએ. આ વાતોમાં પ્રોપર્ટીની માલિકી કેવા પ્રકારની છે તે બાબત પણ સામેલ છે.
પ્રોપર્ટી બે પ્રકારની હોય છે. એક, ફ્રી હોલ્ડ અને બીજી, લીઝ હોલ્ડ. આ શબ્દો પ્રોપર્ટીની માલિકીના પ્રકાર સાથે જોડાયેલા છે. આવો જાણીએ કે ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટી અને લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટી કોને કહેવાય છે અને કઇ પ્રોપર્ટી કોના માટે સારી છે?
ફ્રીહોલ્ડ પ્રોપર્ટીમાં માલિકી હક્કો હંમેશા ખરીદનાર પાસે એટલે કે તમારી પાસે રહે છે અને પછી તમારા કાનૂની વારસદારોને ટ્રાન્સફર કરવામાં આવે છે. પ્રોપર્ટી વેચવામાં ન આવે ત્યાં સુધી તેનો ઉપયોગ, નિર્માણ અને વેચાણ કરવાનો અધિકાર તમારી પાસે રહેશે અને તમારા ગયા પછી તમારા પરિવાર પાસે રહેશે… તેમાં જમીન અને તેના પર બનેલ ઈમારત બંને પર તમને સંપૂર્ણ અધિકાર મળે છે… દેશમાં મોટાભાગની પ્રોપર્ટી ફ્રી હોલ્ડ છે…
લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટી એટલે એવી પ્રોપર્ટી જેમાં માલિકી હકો ઘર ખરીદનારને નિશ્ચિત સમય માટે આપવામાં આવે છે. લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીમાં, માલિક સામાન્ય રીતે રાજ્ય એટલે કે સરકાર અથવા તેની એજન્સીઓમાંથી કોઇ એક હોય છે.
ઉદાહરણ તરીકે… નોઈડામાં, નોઈડા ઓથોરિટી ખેડૂતો પાસેથી જમીન ખરીદે છે… પછી તે બિલ્ડરને આપે છે… જેના પર તે ફ્લેટ બનાવે છે અને ઘર ખરીદનારાઓને વેચે છે… લીઝ પૂરી થયા પછી, માલિકી હક પાછો ઓથોરિટી પાસે આવી જાય છે.
આ પ્રકારની પ્રોપર્ટીની લીઝ લાંબા સમયગાળા માટે હોઈ શકે છે, એટલે કે 30, 90 અથવા 99 વર્ષ… સમય પૂરો થયા પછી, સરકાર લીઝને લંબાવી શકે છે… અથવા તે તેને ફ્રી-હોલ્ડ કરી શકે છે.
નોઇડા, ગ્રેટર નોઇડા સહિત દેશના કેટલાક ભાગોમાં લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટી છે… દિલ્હીમાં લીઝ હોલ્ડ અને ફ્રી-હોલ્ડ બંને પ્રકારની પ્રોપર્ટી છે… દિલ્હી ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી એટલે કે DDA સમય સમય પર પ્રોપર્ટીને લીઝ હોલ્ડમાંથી ફ્રી હોલ્ડમાં ફેરવે છે.
ફ્રી અને લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીના તેના પોતાના ફાયદા અને ગેરફાયદા છે… ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટીમાં સંપૂર્ણ માલિકી હકોને કારણે… તમે જ્યારે ઇચ્છો ત્યારે બાંધકામ કરી શકો છો અથવા તેમાં ફેરફાર કરી શકે છે… તમે તેને સરળતાથી વેચી પણ શકો
લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીના માલિકને ફક્ત લીઝના સમયગાળા માટે જ પ્રોપર્ટીમાં રહેવાનો અને તેને વેચવાનો અધિકાર છે. આવી પ્રોપર્ટી વેચવા માટે, વ્યક્તિએ NOC મેળવવું પડે છે અને સત્તાધિકારીને ટ્રાન્સફર ચાર્જ ચુકવવો પડે છે. મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં, આવી પ્રોપર્ટી પર બાંધવામાં આવેલી પ્રોપર્ટીમાં ઇમારતના બાહ્ય બંધારણમાં ફેરફાર કરવાની પરવાનગી મળતી નથી.
કેટલાક કિસ્સાઓમાં, લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીની તુલનાએ ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટીઝ માટે હોમ લોનના વ્યાજ દર ઓછા હોઈ શકે છે… એટલું જ નહીં, ફ્રીહોલ્ડ પ્રોપર્ટી પર તમને વધુ હોમલોન પણ મળી શકે છે. … બેંકો ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટી પર ઓછા વ્યાજદર પણ ઓફર કરી શકે છે કારણકે ફ્રીહોલ્ડ પ્રોપર્ટીને ઓછું જોખમી માનવામાં આવે છે… કારણ કે આમાં લોન લેનાર વ્યક્તિને સંપૂર્ણ માલિકી હક્કો મળે છે… અને તેમાં કોઈ લીઝ પ્રતિબંધો નથી… જો લીઝનો સમયગાળો 30 વર્ષથી ઓછો હોય તો બેંકો લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીને ફાઇનાન્સ કરતી નથી.
લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટી, ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટી કરતાં સસ્તી હોય છે… કારણ કે અહીં તમે પ્રોપર્ટી હંમેશા માટે નહીં… પરંતુ અમુક સમય માટે જ ખરીદો છો… લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીનો એક ગેરલાભ એ છે કે લીઝ રિન્યુ કરતી વખતે… અથવા તો લીઝહોલ્ડને ફ્રીહોલ્ડમાં કન્વર્ટ કરતી વખતે તમારે કેટલો ચાર્જ ચૂકવવો પડશે તેનો અંદાજ કાઢવો મુશ્કેલ છે…
પ્રોપર્ટીની કિંમતમાં વધારો થવાની દૃષ્ટિએ ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટી વધુ સારી છે… ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટીની કિંમત સારી રીતે વધે છે. . લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટીના કિસ્સામાં, પ્રોપર્ટીનું એપ્રિશિયેશન શરૂઆતમાં સારું હોઈ શકે છે… પરંતુ – જેમ જેમ લીઝ પૂરી થવાનો સમય નજીક આવતો જશે તેમ તેમ પ્રોપર્ટીના ભાવ ઘટવા લાગશે… ફ્રી-હોલ્ડ પ્રોપર્ટીમાં તમને રિસેલ વેલ્યુ પણ સારી મળે છે…
આશા રાખુ કે ફ્રી હોલ્ડ અને લીઝ હોલ્ડ પ્રોપર્ટી અંગેની તમારી મૂંઝવણ પણ દૂર થઈ ગઈ હશે… જો તમે એવું ઘર બનાવવા માંગતા હોવ કે જે પેઢીઓ સુધી તમારા પરિવાર પાસે રહે… તો ફ્રી હોલ્ડ પ્રોપર્ટી પસંદ કરો. ભલે તે થોડી મોંઘુી હોય.
બેમાંથી કોઈપણ પ્રોપર્ટી પસંદ કરતાં પહેલાં, તમારું બજેટ, પ્રોપર્ટીનું સ્થાન, જાહેર પરિવહન વ્યવસ્થા અને અન્ય મૂળભૂત બાબતોનો વિચાર ચોક્કસથી કરજો.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો