Money9: UPI પેમેન્ટ સિસ્ટમ શરૂ થતા પહેલાં, ડિજિટલ વોલેટ ઓનલાઇન પેમેન્ટનું સરળ સાધન હતું. પરંતુ UPI પેમેન્ટ આવતાની સાથે તેને હવે એક મજબૂત સ્પર્ધા મળી રહી છે. પેમેન્ટના આ બન્ને માધ્યમો વચ્ચે શું ફરક છે અને કયા મોરચે બન્નેમાંથી કોણ શ્રેષ્ઠ છે? એ જાણવા માટે જુઓ આ ખાસ આર્ટિકલ.
UPI એટલે શું?
UPI એટલે Unified Payment Interface (યૂનિફાઇડ પેમેન્ટ ઇન્ટરફેસ) એક ઇન્સ્ટન્ટ રિયલ-ટાઇમ પેમેન્ટ સિસ્ટમ છે જેમાં ટ્રાન્ઝેક્શન સીધુ એક બેંકથી બીજી બેંકની વચ્ચે થાય છે. આ સિસ્ટમ National Payments Corporation of India એટલે કે NPCIએ બનાવી છે. આની સામે ડિજિટલ વૉલેટને ઇ-વૉલેટ કે મોબાઇલ વોલેટ પણ કહે છે. ઇ-વોલેટની મદદથી આપણે કોઇ બીજા ઇ-વોલેટ યૂઝરના વોલેટમાં પૈસા મોકલી શકીએ છીએ. ફિનટેક કંપનીઓએ પોત-પોતાના પ્લેટફોર્મ પર ઇ-વોલેટ રજૂ કર્યા છે. ઘણી બેંકો પણ ઇ-વોલેટની સુવિધા આપે છે. આને ચાલુ કરવા માટે તમારે તમારા બેંક ખાતાને ઇ-વોલેટ સાથે લિંક કરવુ પડે છે. ત્યારબાદ ઇ-વોલેટમાં સરળતાથી પૈસા નાંખી શકાય છે.
બન્ને વચ્ચે મુખ્ય તફાવત
એક તરફ જ્યાં UPIમાં વર્ચ્યુઅલ પેમેન્ટ એડ્રેસ અને આઇડેન્ટિટીનો ઉપયોગ થાય છે, તો ડિજિટલ વૉલેટમાં તમારા મોબાઇલ નંબરનો ઉપયોગ થાય છે. UPIમાં ટ્રાન્ઝેક્શનની લિમિટ બે લાખ રૂપિયા પ્રતિ ટ્રાન્ઝેક્શન છે. પરંતુ અલગ-અલગ બેંક પોતાના હિસાબે ટ્રાન્ઝેક્શન લિમિટ સેટ કરી શકે છે. તો બીજીબાજુ ડિજિટલ વોલેટમાં મહત્તમ 2 લાખ રૂપિયા લોડ કરી શકાય છે. આ ઉપરાંત, ઇ-વોલેટથી માઇક્રો ATM કે POS એટલે કે પોઇન્ટ ઓફ સેલ પરથી 2000 રૂપિયા સુધી ઉપાડી શકો છો.
UPI ટ્રાન્ઝેક્શન બે બેંકોની વચ્ચે થાય છે. અત્યારે 200થી વધુ બેંકોની હાજરી UPI પ્લેટફોર્મ પર છે. તો ઘણીવાર ડિજિટલ વોલેટનો ઉપયોગ તમે તમારા સ્માર્ટફોન, ટેબલેટ કે સ્માર્ટવોચની મદદથી કરી શકો છો. ડિજિટલ વોલેટથી પૈસા મોકલવા માટે પૈસા ટ્રાન્સફર કરનારા વ્યક્તિ અને પૈસા મેળવનારા વ્યક્તિ એમ બંને પાસે ડિજિટલ પેમેન્ટ એપ હોવી જોઇએ. UPIમાં કોઇ OTPની જરૂર નથી હોતી. પરંતુ MPIN (એમ-પિન) નાંખીને ટ્રાન્ઝેક્શન કરી શકાય છે. તો ડિજિટલ વૉલેટમાં આવું કંઇ નથી હોતું. UPIમાં KYCની જરૂરિયાત નથી હોતી. પરંતુ ડિજિટલ વૉલેટમાં KYC કરાવ્યા વગર ટ્રાન્ઝેક્શન નથી કરી શકાતું.
એકબીજાથી કેટલા શ્રેષ્ઠ?
એક તરફ જ્યાં UPIથી પૈસા તરત ટ્રાન્સફર કરી શકાય છે. તો બીજી બાજુ ઇ-વોલેટમાં ટ્રાન્સફરના ઘણાં તબક્કા હોય છે. તેમાં બેંક ખાતાથી વૉલેટમાં પૈસાનું ટ્રાન્સફર અને પછી વૉલેટથી બેનિફિશિયરીને પૈસા ટ્રાન્સફરનો સમાવેશ થાય છે. UPIમાં ઇન્ટર ઑપરેટિબિલિટીની સુવિધા છે. એટલે એક બેંક ખાતામાંથી બીજા બેંક ખાતામાં પૈસા મોકલી શકો છો અને તેના માટે કોઇ ચાર્જ નથી આપવો પડતો. તો ડિજિટલ વૉલેટમાં ટ્રાન્ઝેક્શન એક જ ડિજિટલ વૉલેટના બન્ને ખાતા વચ્ચે કરી શકાય છે.
UPIમાં ઘણાં રિપોર્ટ અને એલર્ટ આવે છે. ટ્રાન્ઝેક્શન કરવા પર તમારા બેંક સ્ટેટમેન્ટમાં અલગ એન્ટ્રી દેખાય છે. જેના કારણે બેંક સ્ટેટમેન્ટ ઘણું લાંબુ થઇ જાય છે. આનાથી ઉલટું વોલેટના કિસ્સામાં તમારા બેંક સ્ટેટમેન્ટમાં માત્ર એક જ એન્ટ્રી જોવા મળશે. કેશબેક, વાઉચર્સ અને રિવાર્ડ્સની વાત કરીએ તો વૉલેટમાં આ ચીજો મળે છે. પરંતુ UPIના કિસ્સામાં કોઇ ખાસ ફાયદો નથી થતો.
કેટલીક ઉપયોગી ટિપ્સ
નંબર-1
UPI પેમેન્ટ એપ્સનો ઉપયોગ કરો છો તો સેફ્ટીનું ધ્યાન રાખો. ક્યારેય રેન્ડમ લિંક પર ક્લિક ન કરો. ફ્રોડ કોલનું ધ્યાન રાખો. અને સૌથી ખાસ વાત કે કોઇને પણ પિન, પાસવર્ડ જેવી જરૂરી ડિટેલ્સ ન આપો.
નંબર-2
પેમેન્ટ અને રિચાર્જ વગેરે માટે એક જ વૉલેટનો ઉપયોગ ન કરો. અલગ-અલગ વોલેટ પર અલગ-અલગ ઓફર આવતી રહે છે, ઘણાં પર પોઇન્ટ્સ પણ મળે છે. જેનો ઉપયોગ કરીને તમે ઓટીટી પ્લેટફોર્મ્સના ફ્રી સબ્સ્ક્રિપ્શન અને ઇ-કોમર્સ સાઇટ્સના ગિફ્ટ કાર્ડ્સ મેળવી શકો છો.
નંબર-3
UPI પેમેન્ટ તમારા સેવિંગ કે સેલેરી એકાઉન્ટના બદલે કોઇ એવા એકાઉન્ટથી કરો જેનું સ્ટેટમેન્ટ તમારે ક્યાંય બતાવવાની જરૂર ન પડે. UPI પેમેન્ટ વારંવાર કરવાથી બેંક સ્ટેટમેન્ટ લાંબુ-લચક બની જાય છે. બાદમાં સ્ટેટમેન્ટની જરૂર પડે ત્યારે તેને સમજવાનું મુશ્કેલ બની જાય છે.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો