Money9: ભારતીય અર્થતંત્રની વર્તમાન ગતિમાં ભારતના સૂક્ષ્મ, લઘુ અને મધ્યમ ઉદ્યોગ એટલે કે MSME ઇકોસિસ્ટમે મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપ્યું છે. પરંતુ MSME સેક્ટર માટે કોરોના કાળ કોઈ મોટા આંચકાથી ઓછો નથી રહ્યો. પરંતુ ત્યાર બાદથી આ સેક્ટર ઝડપથી બાઉન્સ બેક કરી રહ્યું છે. કોવિડ-19 મહામારી બાદના વર્ષોમાં આ સેક્ટર ઝડપથી પ્રગતિ કરી રહ્યું છે. નાણાકીય વર્ષ 2021 અને નાણાકીય વર્ષ 2022 દરમિયાન, ભારતના ગ્રોસ વેલ્યુ એડેડ એટલે કે GVAમાં MSME નો હિસ્સો પણ ઝડપથી વધ્યો છે.
કોરોના બાદ MSME ઉદ્યોગ કેવી રીતે આગળ વધ્યો છે અને તેને જે લોન મળી રહી છે તેની સ્થિતિ શું છે. આ અંગે યુ ગ્રો કેપિટલ અને ડન એન્ડ બ્રેડસ્ટ્રીટે એક સંયુક્ત અહેવાલ રજૂ કર્યો છે. આ રિપોર્ટનું શીર્ષક છે ‘MSME સંપર્ક બાય-એન્યુઅલ રિપોર્ટ ઓન ધ લેટેસ્ટ ઇન ધ MSME લેન્ડિંગ ઇકોસિસ્ટમ’. આ રિપોર્ટ જણાવે છે કે ભારતના નાના અને મધ્યમ ઉદ્યોગ કોવિડ મહામારીની અસર પછી આજે કેવી સ્થિતિમાં છે. આ ઉપરાંત, આ રિપોર્ટ એ વાતો પર પ્રકાશ પાડે છે કે મહામારી બાદ આ સેક્ટરમાં ધિરાણની સ્થિતિ શું છે, આ નાના ઉદ્યોગોને બેંકો અને અન્ય નાણાકીય સંસ્થાઓ પાસેથી કેવી રીતે લોન મળે છે, તેમજ તેમને મળતી લોનનું કદ કેટલું છે.
સારા ભવિષ્યની આશા
રિપોર્ટમાં સારા ભવિષ્ય માટે આશાનું કિરણ દેખાય રહ્યું છે. રિપોર્ટ દર્શાવે છે કે કેવી રીતે સ્થાનિક માંગ અને નફમાં મજબૂતીની આશા જોવા મળી રહી છે. આ ઉપરાંત, રિપોર્ટમાં જાણવા મળ્યું છે કે MSME દ્વારા આગામી સમયમાં મૂડી ખર્ચમાં વધારો જોવા મળી શકે છે. આ ઉપરાંત, રોજગાર મોરચે પણ MSME મોટું યોગદાન આપવાની તૈયારી કરી રહ્યા છે.
રિપોર્ટ રજૂ કરતા, યુ ગ્રો કેપિટલના ફાઉન્ડર અને મેનેજિંગ ડિરેક્ટર, સચિન્દ્ર નાથે જણાવ્યું કે આ રિપોર્ટ ભારતીય અર્થતંત્રમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવતા MSMEsની ભૂમિકાને પ્રકાશિત પાડે છે. આ રિપોર્ટ એ પણ જણાવે છે કે કેવી રીતે MSMEs ભારતમાં ઇનોવેશન, ઇકોનોમિક ગ્રોથ અને રોજગારના ક્ષેત્રમાં મહત્વપૂર્ણ યોગદાન આપી રહ્યા છે.
ડન એન્ડ બ્રેડસ્ટ્રીટના MD અને CEO અવિનાશ ગુપ્તા કહે છે કે ભારતનું લક્ષ્ય 2047 સુધીમાં 30 ટ્રિલિયન યુએસ ડોલરનું અર્થતંત્ર બનવાનું છે. તો MSMEsની વાત કરીએ તો, આ નાના ઉદ્યોગો ભારતની જીડીપીમાં લગભગ એક તૃતીયાંશનું યોગદાન આપે છે. MSMEs મજબૂતાઈ સાથે આગળ વધે તે જરૂરી છે. પરંતુ આના માટે લગભગ 11.5 ટ્રિલિયન યુએસ ડોલરના રોકાણની જરૂર પડશે. ડન એન્ડ બ્રેડસ્ટ્રીટ અને યુજીઆરઓ કેપિટલના આ સંયુક્ત રિપોર્ટમાં, એમએસએમઈના પર્ફોર્મન્સ, ક્રેડિટ વર્તન અને નાણાકીય માહોલને ટ્રૅક કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. રિપોર્ટ દર્શાવે છે કે MSME હવે કોરોના સંકટમાંથી ઝડપથી બહાર આવી રહ્યા છે. ધિરાણની વર્તમાન મુશ્કેલ પરિસ્થિતિ હોવા છતાં, MSME ઝડપથી વધી રહ્યા છે.
કોરોનાના ઝટકામાંથી બહાર આવ્યું MSME સેક્ટર
મહામારી બાદ, ભારત સૌથી ઝડપથી વિકસતી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓ પૈકીનું એક બની રહ્યું છે. સ્થિર કિંમતો (2011-12) પર ભારતની જીડીપી 2023ના જુલાઈ-સપ્ટેમ્બર ક્વાર્ટરમાં અપેક્ષા કરતાં વધુ 7.6%ની વૃદ્ધિ થઇ છે. સંપૂર્ણ નાણાકીય વર્ષ માટે, અર્થતંત્રમાં 7.3%ની વૃદ્ધિ થવાની આશા છે જે એક વર્ષ પહેલા 7.2 ટકા હતી. આ બેકગ્રાઉન્ડમાં રિપોર્ટ કહે છે કે રોગચાળા બાદ નાની સંસ્થાઓમાં સારી રિકવરી જોવા મળી છે, જો કે મોટા એકમોની તુલનામાં તેની વૃદ્ધિ ધીમી છે. રિપોર્ટમાં ખુલાસો થયો છે કે 10 કરોડ રૂપિયાથી ઓછું ટર્નઓવર ધરાવતા 50 ટકાથી વધુ યૂનિટોએ 10 ટકાની વૃદ્ધિ નોંધાવી છે.
25000 MSME પર થયો અભ્યાસ
આ રિપોર્ટ તૈયાર કરતી વખતે ત્રણ વર્ષના સમયગાળામાં 25,000 થી વધુ MSMEનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો. અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે મહામારી દરમિયાન દેશભરમાં વેપાર અને વેચાણમાં તીવ્ર ઘટાડો થયો હતો. પરંતુ મહામારી બાદ 77% MSME એ ફરીથી બિઝનેસ શરૂ કર્યો. ત્યારપછીના વર્ષોમાં, 68% થી વધુ MSMEs એ વાર્ષિક ધોરણે વેચાણમાં 10% થી વધુની વૃદ્ધિ નોંધાવી છે. આ વૃદ્ધિને કારણે જોખમનું સ્તર ઘટ્યું છે અને MSME સેક્ટરમાં ડિફોલ્ટ રેટમાં સુધારો થયો છે. પરિણામે, MSME દ્વારા ઉધાર લેવાની સંભાવનાઓ સુધરી રહી છે. પરિણામે, બેંકો અને નોન-બેંકિંગ ફાઇનાન્સ કંપનીઓ દ્વારા MSME ને આપવામાં આવતી લોનમાં વધારો થયો છે.
MSMEની ક્રેડિટ સ્થિતિ
રિપોર્ટ અનુસાર, MSMEને ઝડપથી એ વાતનો અહેસાસ થઈ રહ્યો છે કે આગળ વધવા માટે ઔપચારિક માન્યતા પ્રાપ્ત કરવી મહત્વપૂર્ણ છે, જેનાથી તેઓને ઔપચારિક સંસ્થાઓ (બેંકો અને NBFC) પાસેથી લોન અને સરકાર દ્વારા ચાલુ અને ભાવિ યોજનાઓ દ્વારા આપવામાં આવતી વિવિધ લોન પ્રાપ્ત કરવામાં મદદ મળશે. રિપોર્ટ મુજબ, 2020 માં ઉદ્યોગની શરૂઆતથી, પ્લેટફોર્મ પર MSME નોંધણી 2.4 ગણી વધી છે, જ્યારે તેમણે FY23 સુધીમાં 1.6 ગણી વધુ રોજગારીની તકો ઊભી કરી છે. 10,000 થી વધુ સૂક્ષ્મ-કદના MSMEs પર હાથ ધરવામાં આવેલા એક અભ્યાસથી ખબર પડે છે કે આ ક્ષેત્રમાં ધિરાણની વધતી જતી પહોંચ તેમની સુગમતા અને રિકવરી પર ધિરાણકર્તાઓના હકારાત્મક દૃષ્ટિકોણને દર્શાવે છે.
લોન આપવામાં બેંકોની વધતી રુચિ
MSME સેક્ટરનો વધતો વ્યાપ જોઈને હવે તેમાં બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓનો રસ વધી રહ્યો છે. સરકાર પણ એમએસએમઈને ઔપચારિક બનાવવા માટે સક્રિયપણે કામ કરી રહી છે. ભારતની લોન ક્રેડિટ 52 ટકા સાથે તેના એશિયન સમકક્ષોમાં સૌથી ઓછી છે. અન્ય દેશોની વાત કરીએ તો ચીન 185%, દક્ષિણ કોરિયા 175% અને વિયેતનામ 126% સાથે અગ્રણી દેશ છે. વાસ્તવમાં, ભારતના મોટાભાગના રાજ્યોમાં ગ્રોસ સ્ટેટ ડોમેસ્ટિક પ્રોડક્ટ (GSDP) રેશિયો માટે બેંક લોન રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા ઓછી છે. ભારતીય રાજ્યોની વાત કરીએ તો, મહારાષ્ટ્ર, તેલંગાણા, તમિલનાડુ અને દિલ્હીનો ક્રેડિટ-જીએસડીપી રેશિયો રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા વધારે છે. હવે કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો પ્રત્યક્ષ અને પરોક્ષ પ્રોત્સાહનો દ્વારા એમએસએમઈને ઔપચારિક બનાવવામાં લાગી ગઇ છે, જેના કારણે એમએસએમઈ માટે ઔપચારિક લોનમાં વધારો થવાની શક્યતા વ્યક્ત કરવામાં આવી રહી છે.
MSME દ્વારા લેવામાં આવતી લોન વધી
કોવિડ-19 મહામારી બાદ, ધિરાણકર્તાઓ દ્વારા MSMEને આપવામાં આવતી લોનમાં જોરદાર ઉછાળો આવ્યો છે. વ્યવસાયો માટે ઉપલબ્ધ લોનનું કદ પણ વધ્યું છે, જ્યારે રોગચાળા દરમિયાન રાહતના પગલાં દૂર કર્યા પછી તેના મંજૂરી દરમાં ઘટાડો થયો છે, જે દર્શાવે છે કે બેંકો હવે ખૂબ સાવધાની સાથે લોન આપી રહી છે. લોન વિતરણની બાબતમાં મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત અને નવી દિલ્હી દેશના અગ્રણી રાજ્યોમાં સામેલ છે. જો ઉદ્યોગોની વાત કરીએ તો, લાઈટ એન્જિનિયરિંગ, હૉસ્પિટાલિટી અને હેલ્થકેર જેવા સેક્ટર્સમાં મહત્તમ લોન લેવામાં આવી છે.
રિપોર્ટની મહત્ત્વની વિગતો
– 2023માં વૈશ્વિક વૃદ્ધિ નોંધપાત્ર રીતે ધીમી પડી હતી અને અમારો અંદાજ છે કે 2024માં વૃદ્ધિ ધીમી રહેશે. FY23માં 7.3 ટકાના વૃદ્ધિ દર સાથે, ભારત FY24માં મજબૂત વૃદ્ધિ માટે તૈયાર છે. – એક મજબૂત MSME પ્રવૃત્તિ ભારતની વૃદ્ધિની ગાથામાં એક મહત્વપૂર્ણ પ્રકરણ સાબિત થશે. – ભારતમાં MSME ક્ષેત્રે સ્થિતિસ્થાપકતા અને વૃદ્ધિ દર્શાવવાનું ચાલુ રાખ્યું છે. 2020માં તેની શરૂઆત થઈ ત્યારથી, Udyam પર MSME નોંધણી FY23 સુધીમાં 2.4 ગણી વધી છે, જ્યારે તેણે રોજગારીની 1.6 ગણી વધુ તક ઊભી કરી છે. – અત્યારે વૈશ્વિક સ્તરે મંદીનો માહોલ હોવા છતાં, 2023ના ચોથા ત્રિમાસિક ગાળામાં નાના વ્યાપાર-ધંધા અને વ્યવસાયનું સ્તર ટોચ પર છે, જે 2022 પછી સૌથી વધુ છે. – ડન એન્ડ બ્રેડસ્ટ્રીટે MSMEની માલિકીના જોખમ રેટિંગ સ્કોરના આધારે જણાવ્યું છે કે, 2019ની સરખામણીમાં 2022માં MSME માટેનું જોખમ ઘટ્યું છે. – MSME સેક્ટરમાં ઓછું જોખમ અને ઘટતા વ્યાજ દરોને કારણે MSME માટે ઋણ લેવાની સંભાવના વધી રહી છે. સૂક્ષ્મ અને નાની કંપનીઓને ધિરાણ આપવામાં SCBs અને NBFCs બંનેનો હિસ્સો FY2013માં પૂર્વ રોગચાળાના સમયગાળાની સરખામણીમાં વધ્યો છે. – રોગચાળા પછી, ધિરાણકર્તાઓ દ્વારા MSMEને ઓફર કરવામાં આવતી લોનના કદમાં વધારો થયો છે, જ્યારે મંજૂરી દરોમાં ઘટાડો થયો છે, જે રોગચાળાના રાહતના પગલાં દૂર કર્યા પછી સાવધાની દર્શાવે છે. – મધ્યમ જોખમ અને ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતી કંપનીઓ માટે PSUsમાં મંજૂરી દરમાં ઘટાડો વધુ છે, જ્યારે NBFC ઉચ્ચ જોખમ ધરાવતી કંપનીઓ માટે સૌથી વધુ સાવધ રહે છે.
રિપોર્ટમાં સામેલ ક્ષેત્રો સાથે જોડાયેલી વિગતો
લાઇટ એન્જિનિયરિંગ આયર્ન, સ્ટીલ અને અન્ય મેટલ વર્ક એન્ટરપ્રાઈઝ MSMEsમાં સૌથી મોટું બજાર કદ ધરાવે છે અને વિવિધ કદની સંસ્થાઓમાં ધિરાણ અને કુલ ટર્નઓવરની દ્રષ્ટિએ સૌથી કાર્યક્ષમ ક્ષેત્ર પણ છે. આ સેગમેન્ટમાં એન્ટરપ્રાઈઝ સમગ્ર ભારતમાં જોવા મળે છે, જો કે મહારાષ્ટ્ર તેમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ બજાર ભૂમિકા ધરાવે છે. ઉપરાંત, પ્લાસ્ટિક/ગ્લાસ/સિરામિક ઉત્પાદનો માટે ગુજરાત તેનું મુખ્ય બજાર છે.
ફૂડ પ્રોસેસિંગ MSME સેગમેન્ટના ફૂડ પ્રોસેસિંગ સેક્ટરમાં, પ્રાણી અથવા વનસ્પતિ ચરબી/તેલ અને મીણ, ખાદ્ય વસ્તુઓ, ફળો, બદામ અને અનાજ મુખ્ય ફાળો આપે છે. અન્ય ક્ષેત્રોની તુલનામાં, આ સેગમેન્ટમાં રોકડ વ્યવહારો સૌથી વધુ છે. તે સમગ્ર ભારતમાં તેની હાજરી ધરાવે છે, જોકે મહારાષ્ટ્ર, ગુજરાત અને રાજસ્થાન તેના મુખ્ય બજારો છે.
વીજળીના ઉપકરણ પરચુરણ સાધનો અને ઉપકરણો, ભારે સાધનો/ઓફિસ મશીનો, ઇલેક્ટ્રિક સર્કિટ ઘટકો અને સંદેશાવ્યવહારમાં વપરાતા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ સાધનો અન્ય મુખ્ય પેટા-ઉદ્યોગ છે. તેની સમગ્ર ભારતમાં હાજરી છે, મહારાષ્ટ્ર તેનું મુખ્ય બજાર છે, જ્યારે ગુજરાત અને નવી દિલ્હી સબ કેટેગરી હબ છે.
કેમિકલ ઉદ્યોગ
આ પેટા સેક્ટરમાં અડધો બિઝનેસ ઓર્ગેનિક કેમિકલ, ઇનઓર્ગેનિક કેમિકલ્સ અને ફર્ટિલાઇઝર્સમાંથી આવે છે. તે આખા ભારતમાં પહોંચી ગયો છે.
હેલ્થકેર સેક્ટર
હેલ્થકેર ડિલિવરી અને સેવાઓ (ડીલર્સ, ડિસ્ટ્રીબ્યુટર્સ, હોસ્પિટલો, ડાયગ્નોસ્ટિક સેન્ટર્સ) બજારમાં મોટો હિસ્સો ધરાવે છે. અન્ય ક્ષેત્રોની જેમ, ડેન્ટલ ક્લિનિક્સ, આંખના ક્લિનિક્સ અને ફાર્મસીઓ જેવી નાની સંસ્થાઓને વૃદ્ધિ માટે ભંડોળની જરૂર છે, જે વિવિધ વ્યવસાય લોન અને નાણાકીય ઉકેલો દ્વારા પૂર્ણ કરી શકાય છે.
ઓટો કમ્પોનન્ટ
વાહનો અને વાહનોના ભાગો ઓટો કમ્પોનન્ટ ઉદ્યોગમાં મોટો ફાળો આપે છે, જ્યારે હોટલ, ખાદ્યપદાર્થ, પરિવહન અને માનવશક્તિ સેવાઓ બજારનો મુખ્ય ભાગ બનાવે છે અને મોટા પાયે ઉધાર પણ લે છે.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો