MONEY9: ભારત પાસે એક મજબૂત તાકાત છે. આ તાકાતના જોરે આપણે વૃદ્ધિમય પ્રદર્શન કરી રહ્યાં છીએ. પરંતુ ભારતની આ તાકાત નબળી પડવાનું શરૂ થઈ ગયું છે. આ તાકાત એટલે કમાણી કરતો એક વિશાળ વર્ગ. યુવાનોથી ભરેલાં ભારત પાસે ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો ડંકો વાગે છે. પરંતુ ધીમે ધીમે આપણે આ સામર્થ્ય ગુમાવવાની દિશામાં આગળ વધી રહ્યાં છીએ. આ બાબત ચિંતાજનક છે કારણ કે, તેના લીધે આગામી સમયમાં કામ કરી શકે તેવા યુવાનોની સંખ્યા ઓછી થઈ જશે.
બેરોજગારી છે મોટો પડકાર વર્તમાન સ્થિતિની વાત કરીએ તો, ભારત સામે બેરોજગારીનો એક મોટો પડકાર છે. લાખો નહીં, કરોડો લોકો બેરોજગાર ફરી રહ્યાં છે. 2022ના જૂન મહિનામાં ભારતનો બેરોજગારીનો દર વધીને 7.8 ટકા સુધી પહોંચી ગયો અને લગભગ 1.3 કરોડ નોકરીઓ ઘટી ગઈ. આમાંથી મહત્તમ નોકરીઓ કૃષિ ક્ષેત્રની છે.
ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડની તક દેશમાં નોકરીઓની વર્તમાન સ્થિતિ ખરાબ છે. ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો પૂરો ફાયદો ઉઠાવવાની તક આપણે ચૂકી ગયા છીએ. કોઈ પણ દેશને ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો લાભ અમુક દાયકા સુધી જ મળતો હોય છે. આ એક એવો સમયગાળો હોય છે જે દરમિયાન, જન્મદર ઘટે છે અને તેની સામે વર્કફોર્સમાં ઝડપથી વૃદ્ધિ જોવા મળે છે.
2055-56 સુધી મળશે લાભ ભારતને ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડની આ તક 2005-06માં મળી અને તેનો લાભ છેક 2055-56 સુધી મળતો રહેશે. આ સમયગાળા દરમિયાન ભારતનો વર્કિંગ એજ રેશિયો 150 ટકા અથવા તેનાથી પણ વધુ રહેશે જ્યારે ડિપેન્ડન્સી રેશિયો 66.7 ટકા અથવા તેના કરતાં ઓછો રહેશે.
વર્કિંગ એજ રેશિયો 2021થી 2041 દરમિયાન ભારતનો વર્કિંગ એજ રેશિયો સૌથી ઊંચો હશે અને 2031માં આ રેશિયો તેના સર્વોચ્ચ લેવલે હશે. એટલે કે, ત્યાર પછીના વર્ષોમાં વર્કિંગ એજનો રેશિયો ઘટવા લાગશે. સીધો મતલબ એ થયો કે, ભારતમાં ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો યુગ સમાપ્ત થવાનું શરૂ થઈ જશે અને તેના સંકેત અત્યારથી જ મળવા લાગ્યા છે. જેમકે, 2010 સુધી ભારતની વર્કિંગ એજ પોપ્યુલેશન બે ટકાથી વધારે હતી, પરંતુ હવે તે ઘટીને 1.5 ટકા થઈ ગઈ છે.
કરોડો લોકો પાસે નથી રોજગારી એક તરફ, કરોડો યુવાનો દર વર્ષે નોકરી કે કામધંધો કરવાની ઉંમરમાં પ્રવેશી રહ્યાં છે પરંતુ તેમને રોજગારી મળી શકતી નથી. આંકડા દર્શાવે છે કે, દર વર્ષે ભારતમાં બેથી અઢી કરોડ લોકો વર્કફોર્સમાં સામેલ થાય છે, પરંતુ માત્ર 70 લાખ લોકોને જ એક સલામત નોકરી મળી શકે છે. લગભગ 33 ટકા યુવાનો પાસે નથી નોકરી કે નથી શિક્ષણ અને તેમણે કોઈ પણ પ્રકારની તાલીમ પણ મેળવી નથી. તમને એ જાણીને નવાઈ લાગશે કે આવી સ્થિતિ ધરાવતા દેશોની યાદીમાં આપણે સૌથી ઉપર છીએ.
માથાદીઠ આવક પણ છે ઓછી માથાદીઠ આવકના મોરચે પણ ભારત ઘણું પાછળ છે. ભારતમાં માથાદીઠ આવક 2,000 ડૉલર પણ નથી જ્યારે ચીનમાં તે 12,000 ડૉલરથી પણ વધુ છે. ભારતને ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો અસરકારક લાભ ત્યારે જ મળી શકશે જ્યારે પ્રત્યેક યુવાન પાસે નોકરી કે કામધંધો હશે. નોકરી કરી શકે તેવા સ્કિલ્ડ વર્કફોર્સની જરૂર તો બધાને છે, પરંતુ સીઆઈઆઈના આંકડા દર્શાવે છે કે, આપણા વર્કફોર્સના માત્ર 3 ટકા લોકોએ જ ફોર્મલ વોકેશનલ ટ્રેનિંગ લીધેલી છે.
આપણે તક ચૂકી ગયા આમ, સરકારો ગમે તેટલાં બણગાં ફૂંકે, મોટા મોટા દાવા કરે, પરંતુ વર્તમાન પરિસ્થિતિ દર્શાવે છે કે, આપણે ડેમોગ્રાફિક ડિવિડન્ડનો ફાયદો ઉઠાવવાની તક ચૂકી ગયા છીએ.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો