Money9 Gujarati: રાજસ્થાન સરકારે ગીગ વર્કર્સ માટે તાજેતરમાં એક કાયદાને મંજૂરી આપી છે. ગીગ વર્કર્સ એટલે ઉબર અને ઓલા માટે કાર ચલાવતા ડ્રાઈવર અને સ્વિગી તથા ઝોમેટોના ઓર્ડરની ડિલિવરી કરતા વર્કર્સ. દેશભરમાં આવા ગીગ વર્કર્સની સંખ્યા લગભગ દોઢ કરોડ છે. તેમને કામના પૈસા તો મળે છે, પરંતુ કામના કલાકો, પીએફ, મેડિકલ ઈન્સ્યૉરન્સ જેવી તમામ સુવિધાનો લાભ આ વર્ગને મળતો નથી. પરંતુ રાજસ્થાનના ગીગ વર્કર્સને થોડીક રાહત મળી શકે છે, કારણ કે, રાજસ્થાન વિધાનસભાએ 24 જુલાઈ, 2023ના રોજ એક કાયદો પસાર કર્યો છે.
રાજસ્થાનના કાયદામાં શું છે?
સવાલ એ છે કે આ ગીગ વર્કર્સ આખરે આવે છે ક્યાંથી? તેમની ઈચ્છા શું છે? તેમની વર્તમાન સ્થિતિ કેવી છે? રાજસ્થાનના કાયદામાં તેમના માટે શું છે? સૌથી પહેલાં તો રાજસ્થાને પસાર કરેલા કાયદાની છણાવટ કરીએ. રાજસ્થાન પ્લેટફૉર્મ બેઝ્ડ ગીગ વર્કર્સ એટલે કે, રજિસ્ટ્રેશન એન્ડ વેલફેર કાનૂન-2023માં સરકારે ઘણી જોગવાઈઓ કરી છે. સરકારનો દાવો છે કે, આ કાયદાથી ગીગ વર્કર્સના હિતનું રક્ષણ થશે. તેમને સામાજિક સુરક્ષા મળશે.
વેલફેર ફંડ
ગીગ વર્કરના ઓનલાઈન પ્લેટફોર્મ પર જેટલા પણ ટ્રાન્ઝેક્શન થશે તેના પર બે ટકા સરચાર્જ વસૂલવામાં આવશે. આ પૈસાને વેલફેર ફંડમાં જમા કરાવવામાં આવશે. તેનું સંચાલન એક બોર્ડ દ્વારા કરવામાં આવશે, જેમાં વર્કર્સ, ઉદ્યોગજગત અને સરકારના પ્રતિનિધિઓ સામેલ હશે. એટલું જ નહીં, એગ્રીગેટર પ્લેટફોર્મ્સની સામે થતી ફરિયાદોના ઉકેલ માટે ટ્રિબ્યુનલ સ્થાપવાની પણ જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. રાજસ્થાન સરકારનો દાવો છે કે, આ કાનૂનથી લગભગ ચારેક લાખ ગીગ વર્કર્સને ફાયદો થશે.
કંપનીઓ માટે પાર્ટનર છે ગિગ વર્કર
ચાલો, હવે સમજીએ કે, આ ગીગ વર્કર્સ આખરે કોણ હોય છે. એવી ઘણી નોકરીઓ છે, જેના માટે કંપની કાયમી કર્મચારીની ભરતી નથી કરતી. આવી નોકરીઓ માટે કંપનીઓ કર્મચારીઓ સાથે કરાર કરે છે. કંપની અને કર્મચારી વચ્ચે થતા કરારમાં કેટલીક શરતો અને નિયમો હોય છે અને ગીગ વર્કર્સે આ નિયમો પાળવા જરૂરી છે. ઓલા, ઉબર, સ્વિગી અને ઝોમેટો જેવા તમામ પ્લેટફોર્મ્સે તેમના કામદારો સાથે આવા કરાર કર્યાં છે. આ કંપનીઓ તેમના ગીગ વર્કર્સને પાર્ટનર્સ ગણે છે. તેમને કર્મચારી ગણવામાં નથી આવતા. જો કંપનીઓ ગીગ વર્કર્સને કર્મચારી ગણે તો તેમના કામના કલાક નક્કી કરવા પડે અને ફિક્સ પગાર પણ ચૂકવવો પડે. કર્મચારીને પીએફ અને મેડિકલ ઈન્સ્યૉરન્સનો લાભ પણ આપવો પડે. આમ, તેમને પાર્ટનર ગણીને કંપનીઓ તો ફાયદો કાઢી લે છે, પરંતુ ગીગ વર્કર પાસે કોઈ વિકલ્પ રહેતો નથી.
કોણ ચૂકવશે પૈસા
રાજસ્થાન સરકારના કાનૂનમાં જે વેલફેર ફંડનો ઉલ્લેખ છે, તેમાં પૈસા આ સેસમાંથી આવશે. સેસની રિકવરી એગ્રીગેટર અથવા પ્લેટફોર્મ પાસેથી કરવામાં આવશે. હવે સવાલ એ થાય કે આ પ્લેટફોર્મ તેનો બોજ ગ્રાહકો પર તો નહીં નાખે ને? બીજો સવાલ એ થાય કે, એગ્રીગેટર્સ સામે ગીગ વર્કર્સની ફરિયાદોનો નીવેડો કેવી રીતે લાવવામાં આવશે? આ વેલફેર ફંડનું સંચાલન કેવી રીતે થશે તેમજ ગીગ વર્કર્સને કેવી રીતે ફાયદો થશે? આ અંગે હજુ ચિત્ર સ્પષ્ટ નથી.
ગિગ વર્કર્સનો ડેટા
તમામ ગીગ વર્કર્સની નોંધણી થશે, તેમને યુનિક આઈકાર્ડ મળશે, એટલે થોડીક સ્પષ્ટતા તો મળશે. એગ્રીગેટર્સે હવે તમામ ડેટા ગીગ વર્કર્સ વેલફેર બોર્ડને આપવો પડશે. વેલફેર ફી ડિડક્શન સિસ્ટમને પણ એગ્રીગેટર એપ સાથે મર્જ કરવામાં આવશે. આ પગલાંથી ઘણી મૂંઝવણ દૂર થશે અને ચિત્ર વધુ સ્પષ્ટ બનશે. આમ, એક વાત કહી શકાય કે, ગીગ વર્કર્સના ફાયદાની દિશામાં કામ શરૂ થઈ ગયું છે. ધીમે ધીમે ખામીઓ દૂર થશે અને સુધારા કરવામાં આવશે. અન્ય રાજ્યો પણ આવા કાયદા લાવશે. ત્યારબાદ બધી બાબતો સ્પષ્ટ અને અસરકારક બનશે.
ગિગ વર્કરનું ભવિષ્ય
અત્યારે તો દેશભરમાં ગીગ વર્કર્સની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. તમામ સેક્ટર્સમાં તેમની ડિમાન્ડ છે. દેશમાં રોજગારીનું સમતોલન જાળવી રાખવા માટે તમામ લોકોને કામ મળે તે જરૂરી છે પરંતુ તેની સાથે સાથે જરૂરી છે ગીગ વર્કર્સની સામાજિક સુરક્ષા. તેમના હિતનું રક્ષણ થાય તે માટે કાયદા અને નિયમોની જરૂર છે. આ અંગે તમે શું કહેશો…??, અમને કમેન્ટ કરીને જણાવજો.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો