Money9: ભારતીય બેંકો 20 વર્ષમાં સૌથી ખરાબ ડિપોઝિટ કટોકટીનો સામનો કરી રહી છે…નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં બેંકોમાં ડિપોઝિટ આકર્ષવા માટે સંઘર્ષ કરવો પડ્યો …ભલે આ સમયગાળા દરમિયાન ક્રેડિટ ગ્રોથ મજબૂત થયો હોય…બેંકોના ડિપોઝિટ સંકટનું અનુમાન ક્રેડિટ ટુ ડિપોઝિટ એટલે કે સીડી રેશિયોથી લગાવાય છે, જે લગભગ બે દાયકામાં તેના સર્વોચ્ચ સ્તરે પહોંચી ગયો છે. શું હોય છે સીડી રેશિયો? કેમ વધી રહ્યો છે આ રેશિયો? બેંકિંગ શેરો માટે સીડી રેશિયોનો અર્થ શું થાય છે? બેન્કિંગ શેરોમાં અત્યારે ખરીદી કરવી જોઇએ કે દૂર રહેવું જોઈએ? આવો સમજીએ…
આરબીઆઈ દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા તાજેતરના આંકડા અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2023-24માં બેંકોનો સીડી રેશિયો એટલે કે લોન ટુ ડિપોઝિટ રેશિયો 0.38 ટકાથી વધીને 80.3 ટકા પર પહોંચી ગયો છે. જે 2005 પછીનું સર્વોચ્ચ સ્તર છે. વર્ષ 2005થી જ આરબીઆઈએ બેંકોના સીડી રેશિયો પૂરા પાડવાનું શરૂ કર્યું છે… કારણ કે હોમ લોન અને અન્ય લોન સહિત તમામ કેટેગરીમાં લોનની માંગ વધી રહી છે.
CareEdge Ratingsના જણાવ્યા અનુસાર, HDFC નું મર્જર સીડી રેશિયો વધવા પાછળનું મુખ્ય કારણ છે… કારણ કે સપ્ટેમ્બર 2023 થી આ રેશિયો લગભગ 80 ટકા રહ્યો છે… જો કે, જો મર્જરને છોડી દેવામાં આવે તો સીડી રેશિયો 78.1 ટકા હશે જે 24 માર્ચ સુધીના 75.8 ટકાની સરખામણીમાં 2.3 ટકા વધુ છે… સીડી રેશિયો દર્શાવે છે કે લોન આપવા માટે બેંકના ડિપોઝિટ બેઝનો કેટલો ઉપયોગ થઈ રહ્યો છે.
હવે એ જાણીએ કે CD રેશિયો કેમ વધી રહ્યો છે અને FY25 માટે શું સ્થિતિ બની રહી છે? નિષ્ણાતો માને છે કે ગ્રાહકો ઇક્વિટી સંબંધિત પ્રોડક્ટ્સમાં નાણાંનું રોકાણ કરી રહ્યા છે જ્યાં તેમને બેંકોની તુલનામાં વધુ સારું રિટર્ન મળી રહ્યું છે… આને ધ્યાનમાં રાખીને, FY24 માં, બેંકોએ રિટેલ ડિપોઝિટ મેળવવા માટે થાપણ દરમાં વધારો કર્યો… હકીકતમાં બેંકોને અન્ય બેંકો તેમજ રોકાણના અન્ય વિકલ્પોથી સ્પર્ધા વધી રહી છે. નિષ્ણાતોના મતે, ઉંચા સીડી રેશિયોથી બેંકોની હાઇ કોસ્ટ અને બલ્ક ડિપોઝિટ પર નિર્ભરતા વધી જાય છે…આના અસર બેંકોના NIM એટલે કે નેટ ઈન્ટરેસ્ટ માર્જિન પર પણ જોવા મળી છે… FY24 ના ત્રીજા ક્વાર્ટરમાં HDFC બેંકનું NIM ત્રિમાસિક ધોરણે 3.4 ટકા પર સ્થિર રહ્યું. જો કે, બજાર આમાં સુધારાની સાથે 3.6 ટકાની અપેક્ષા રાખતું હતું… જેના કારણે પરિણામો પછી શેરમાં ધબડકો પણ જોવા મળ્યો હતો.
રેટિંગ એજન્સી કેરએજ માને છે કે નાણાકીય વર્ષ 25 માં પણ સીડી રેશિયો 81 ટકાની ઉપર જ રહેશે. આનું કારણ એ છે કે ક્રેડિટ ગ્રોથ ભલે થોડો ધીમો પડે પરંતુ તે ડિપોઝિટ ગ્રોથ કરતાં વધુ રહેશે.
હવે જરા ક્રેડિટ ગ્રોથની સ્થિતિને પણ સમજી લઇએ. 22 માર્ચે પૂરા થતા પખવાડિયામાં, ક્રેડિટ ઓફટેકમાં વાર્ષિક ધોરણે 20.2 ટકાનો વધારો થયો. જેમાં HDFC બેંકમાં એચડીએફસીના મર્જરની અસર પણ સામેલ છે. છેલ્લા 12 મહિનામાં ક્રેડિટ ઑફટેક 27.6 લાખ કરોડ રૂપિયા વધીને 164.3 લાખ કરોડ રૂપિયા રહ્યો છે. ક્રેડિટ ઓફટેકમાં ગ્રોથ પાછળનું મુખ્ય કારણ છે પર્સનલ લોન જેની માંગ સતત વધી રહી છે. કેરએજ રેટિંગ્સનું માનવું છે કે પર્સનલ લોનના કારણે ક્રેડિટ ગ્રોથનું મધ્યમગાળાનું આઉટલુક મજબૂત દેખાઇ રહ્યું છે. FY25 ના અંતે ક્રેડિટ ગ્રોથ 14 થી 14.5 ટકા રહેવાનું અનુમાન છે. જો કે રેટિંગ એજન્સીએ કહ્યું કે ઊંચા વ્યાજ દરો અને અનિશ્ચિતતાઓને લઈને સાવધ રહેવાની જરૂર છે.
હવે જાણીએ કે ડિપોઝિટ ગ્રોથની સ્થિતિ શું છે? જો કે ડિપોઝિટ ગ્રોથમાં સુધારાના સંકેતો દેખાઇ રહ્યા છે, પરંતુ આની તુલનામાં ક્રેડિટ ગ્રોથ ઉંચો છે. FY24માં HDFC બેંકના HDFC સાથે મર્જરની અસરના સમાવેશ સહિત,બેંકોની ડિપોઝિટમાં વાર્ષિક ધોરણે 13.5 ટકાનો વધારો થયો છે…મર્જરની અસરને બાદ કરતાં પણ ડિપોઝિટ ગ્રોથ વાર્ષિક ધોરણે 12.9 ટકા રહ્યો છે…છેલ્લા 12 મહિનામાં થાપણોમાં 24.3 લાખ કરોડ રૂપિયાની વૃદ્ધિ થઈ છે… એટલે કે, ક્રેડિટ ઓફટેકની સરખામણીમાં વૃદ્ધિ ધીમી રહી છે. રેટિંગ એજન્સી માને છે કે FY25 દરમિયાન ડિપોઝિટ ગ્રોથ 13 થી 13.5 ટકા રહેવાની ધારણા છે.
હવે સૌથી મહત્વનો પ્રશ્ન…વધતા સીડી રેશિયોને ધ્યાનમાં રાખીને બેંકિંગ શેરોમાં કેવી રીતે રણનીતિ બનાવવી જોઈએ?
શેરબજારના નિષ્ણાત અંબરેશ બલિગાનું માનવું છે કે સીડી રેશિયોમાં વધારો બેન્કિંગ સેક્ટર માટે ચિંતાજનક છે…કારણ કે સેવર્સ હવે ઇન્વેસ્ટર્સ બની રહ્યા છે. ઉપરાંત ભારતીય પરિવારોની જવાબદારીઓ વધી રહી છે જેના કારણે તેઓ “સેવ એન્ડ સ્પેન્ડ”માંથી “બોરો એન્ડ સ્પેન્ડ” તરફ શિફ્ટ થઇ રહ્યા છે. આનાથી બેન્કોના ખર્ચમાં વધારો થઈ શકે છે…અને માર્જિન પર દબાણ આવવાની શક્યતા છે…પરંતુ કેટલીક બેન્કોની સ્થિતિ વધુ સારી છે…ખાનગી બેન્કોમાં HDFCને 1750 રૂપિયાના શોર્ટ ટર્મ અને 2050ના લાંબાગાળાના લક્ષ્ય સાથે ખરીદો..સરકારી બેંકોમાં એસબીઆઈ 930 રૂપિયાના ટાર્ગેટ સાથે રોકાણ કરો કારણ કે તેની ડિપોઝિટમાં વધારો થવાની આશા છે.
થાપણો વધારવા માટે બેંકો વચ્ચે વધતી સ્પર્ધા અને ઉંચા સીડી રેશિયોના મુદ્દાને કારણે બેંકો વચ્ચેની લડાઈ વધુ તીવ્ર બને તેવી શક્યતાઓ છે… આવી સ્થિતિમાં પસંદગીની ખાનગી અને સરકારી બેંકોના શેરોમાં વેલ્યુએશન એટલે કે પ્રાઇસ ટુ બુક વેલ્યુ મલ્ટિપલ, NPAsની સ્થિતિ અને NIMનો ટ્રેન્ડ જોઇને રોકાણનો નિર્ણય લેવો જોઈએ.
પર્સનલ ફાઇનાન્સ અંગે લેટેસ્ટ અપડેટ મેળવવા માટે Money9 App ડાઉનલોડ કરો